Ýowşan Annagurban
Iliň göwni
Adamy özünden gutarmak müşgül,
müşgül, belki, niýetinden dändirmek,
gylygyndan, bet bolsa,
seniň göwnüňe, elbetde,
sen adamy halas edip bilmersiň,
boşlugyndan boş bolsa has,
kaşlygyndan has beter,
açgözlükden aç gözi
gutaran ýok bu dünýäde,
uly bolmak öz-özüňden,
ýa-da uly görünmek,
owadan görünmek, belki,
görnüşiňden, aslyňdan,
geçirimli bolan bolmak,
geçirmek nä, bilmän asla,
adam ogly döräli bar,
meger şondan adamy
gutaryp bolmaýar özünden aňsat,
alyp oňaýmasaň ýaňsa.
Türme goşgusy
Sen türmeden gaçaňda nä,
ezizleriň gaçmasa,
galsa gara zyndanda,
gözenekden aňyrda,
gara çörek gaýgysy,
türme sakçylary batyr, edenli,
goramak däl dürresinden döş gerip,
gyşda garyň ýetmese,
a tomusda güneşiň,
otsuz ojak ýaly öçüp,
sen türmeden gaçaňda nä,
göçeňde nä çalşyrgyjyň göterip,
ýüregiň bilmese göçüp?
Basgylanmagyň kabul edilişi
Adam aýtdy:
"Öňe çykan ogullaryna töhmet atylanda, olar sem edilende susýan we busýan adamlar özlerini, öz maşgalalaryny we çagalarynyň geljegini gorap bilmez. Sebäbi olar ýuwaş-ýuwaşdan, ýöne yzygiderli basgylanmagy bile-göre ýa-da doly düşünmän kabul edendir."
Milli tejribe
Adam aýtdy:
"Ykbal dartyp, elli ýaşdan soň Amerika bardym, iňlis dili sapagyna ýazyldym. Her ýurtdan gelen bar. Bir gün mugallym her kimiň öz ene-atasyndan öwrenen we indi öz çagasyna öwredýän bir zadyny gürrüň bermegini sorady. Meksikaly student ene-atasynyň irden bir diş sarymsak atdyryşyny gürrüň berdi: ’Kiçijikligimden ýadymda, ertirlik wagtynda ejem her çagasynyň öňünde bir daşy arassalanan sarymsak goýardy. Ony suw bilen, derman atan ýaly, atardyk. Belki-de şondandyr, çagalykda kesellänim ýadyma düşenok. Aýalym amerikan, indi çagalarym bilen oňa-da irden bir diş sarymsak atdyrýaryn. ’ Ýaponiýaly student hem öz tejribesini gürrüň berdi: ’Ejem çagalykdan her gün agşam, düşege girmezden öň, wannada birsellem ýyly suwda ýatyp çykmagy öwretdi. ’Şeýtseň, kän kesellemersiň’ diýerdi. Indi menem öz çagalaryma şony öwredýärin.’ Mugallym meniň ýüzüme seretdi. Birbada näme gürrüň berjegimi bilmedim. ’Ejem nahardan öň elimi ýuwmagy öwretdi, menem indi çagalaryma şony öwredýärin’ diýjek boldum, emma gülerler öýdüp saklandym. Gyssgarada dilme gelen başga zat boldy: ’Ejem maňa ulularyň sözüni bölmezligi öwretdi. Emma men onuň pendini tutmadym, aldygyna ýalan sözleýän döwlet baştutanynyň sözüni böldüm. Şondan soň görenim görgi boldy. Çagalarym bilen ýurtdan gaçdym. Indi olara hiç wagt ýalan sözleýän döwlet baştutanynyň sözüni bölmezligi öwredýärin.’ Gorkan zadym boldy, meniň tejribäme bütin klas güldi."
'Men diýmedimmi' keseli
Adam aýtdy:
"Başyňy etegiňe salyp, seni dymdyrmak üçin hiç zatdan gaýtmajak adamlaryň ýüzüne gelýärsiň. Elbetde, keýpine däl, öz aladaňy, il-günüň aladasyny edeniň üçin. Häkimiýetdäkileriňki düşnükli, olar köplenç öz ýerindäki adamlar däl, wezipede tötänden ýa düzüw, hakyky iş başarjak adamlary getirmezlik üçin oturdylan adamlar, diýmek, olaryň akyllary hem ýerinde däl. Onsoň olardan köplenç düzüw, mantykly-manyly reaksiýa garaşmak manysyz. Emma başga zada gynanýarsyň: ýakynlaryň, kärdeş ýa pikirdeş saýýan adamlaryň hem, seniň başyňy etegiňe salyp aýdan sözleriň, ol sözleriň aňyrsynda ýatan alada, ýagny il-güne, özlerine, öz çagalaryna degişli gaýgy-hasrat barada pikir etmän, namart hökümetiň seni nä günlere salyp biljegi hakda pikir edýärler. Ýok, seni mümkin bolan howp-hatardan goramak üçin däl, özlerini aklamak, öz nalajadeýin pozisiýalaryny gaýtadan tassyklamak, özleriniň beýle töwekgellige baş urman akyl edýändiklerini ýene bir gezek görmek we dilde bolmasa-da içinden ’men diýmedimmi?’ diýmek üçin garaşýarlar. Onsoň olara häkimiýetiň seniň diýýän sözleriňden dogry many çykaryp, ýalňyşyň ýaryndan gaýtmagy ýa ogurlygy goýup, dogrulyga geçmegi däl, belki-de ýalňyşy çuňlaşdyrmagy, ogurlyk-talaňçylygy has-da köpeltmegi we üstesine has kän ýalan sözlemegi gerek."
Adam bolmak
Adam bolmak näme, bilýärmisiňiz,
ýa-da adam boljak bolmak azajyk,
ýok edilýän wagty adamyň bir däl,
iki gezek, üç gezek,
ýa dördünji gezek, eger birinji
ýa ikinji gezek höküm çykarlyp,
hem atylyp öldürlende ölmese,
ýa ölen bolmasa baky,
güň bolan bolmasa ýa-da
kör, ker bolup ýaşamasa,
gezek gelende hakyky
adam bolup galmaga;
adam bolmak, meger, siňe seretseň,
öldürýäne, ýok edýäne
tabyn bolup baş egmezlik alaçsyz,
hem özüňi özüňden
taşlamazlyk aşaga.